جمیله یوسفی؛ اسماعیل حسن زاده
دوره 11، شماره 1 ، فروردین 1397، ، صفحه 1-28
چکیده
چکیدهغزنویان (360ـ 431ق) از حکومتهای دوره میانه با خاستگاه غلامی بودند که پس از برانداختن ولینعمتان خود در شرق ایران به حکومت رسیدند. مالیات و خراج از منابعِ متعارف و سنتیِ اقتصاد این حکومت ...
بیشتر
چکیدهغزنویان (360ـ 431ق) از حکومتهای دوره میانه با خاستگاه غلامی بودند که پس از برانداختن ولینعمتان خود در شرق ایران به حکومت رسیدند. مالیات و خراج از منابعِ متعارف و سنتیِ اقتصاد این حکومت بود و از آنجایی که اقطاعداری به علت داشتن عوارض سیاسی هیچگاه مورد توجه سلاطین غزنوی قرار نگرفت، دستیابی به غنایم هند به منبع درآمد لایزال این سلسله بدل شد که گرچه با تامین مخارج جاری حکومت، ارتش بزرگ و حرفهای آنها را پیوسته فعال نگه میداشت، اما این غنایم، فیلها و بردگان، بازخورد قابل انتظار را در تولید، توسعه و رونق اقتصادی غزنویان ایجاد نکرد و مسکوکات فراوان نیز با افزایش نقدینگی، ایجاد تورم و گرانی را رقم زد. در این مقاله به تاثیر لشکرکشیِ هند بر ایجاد قدرتگیریهای مالی نهاد سپاه پرداختهایم که چگونه آنها را از جنگجویان جسور و چابک به طبقهای مرفه و عافیت طلب بدل کرد. این انحطاط سیاسی و اخلاقی موجب شد آنها با تحرکات ترکمنان درخراسان، دچار شکست پیاپی شوند و با غارت ایشان، توان مالی و نظامی خود را از دست بدهند. رعایای غزنوی نیز که پیش از این به دلیل لشکرکشی به هند، بارها طعم فشارهای مالیاتی را چشیده بودند، با دریافت مالیاتهای سنگین ایشان و پیدایش قحطی، رویکردی بیطرفانه یا حتی جانبدارانه نسبت به ترکمنان یافتند تا جاییکه شکست نهایی غزنویان در نبرد دندانقان رقم بخورد.